Tor, Th

Tor, 1. at. 90, ciężar at. 232,05, należy do pierwiastków promieniotwórczych. Minerały zawierające tor jako składnik istotny spotykane są dość rzadko. Należą do nich: krzemian torowy, ThSiC>4 (izomorficzny z cyrkonem), który pod nazwą torytu lub oranżytu występuje przede wszystkim w Norwegii, oraz torianit, Th02, znajdowany głównie na Cejlonie i zawierający zawsze znaczne ilości uranu. Związki uranu towarzyszą też stale w mniejszej lub większej ilości innym minerałom torowym.

Głównym surowcem do otrzymywania preparatów torowych jest piasek monacytowy (§ 358), który zawiera zawsze kilka do kilkunastu procent Th02, głównie w postaci krzemianu.

Tor został wykryty w 1828 r. przez Berzelius a, który wyodrębnił go z jego związków, zresztą w stanie niezupełnie wolnym od zanieczyszczeń. Otrzymanie czystego toru, podobnie jak i innych tytanowców, jest dość trudne. Najlepiej daje się ono przeprowadzić metodą van Arkela i de Boera (termiczny rozpad jodku na rozżarzonym drucie wolframowym). „W stanie niezupełnie czystym otrzymuje się tor przez redukcję chlorku torowego sodem, wapniem lub magnezem, najlepiej z dodatkiem bezwodnego chlorku cynkowego. Stosuje się też redukcję Th02 metalicznym wapniem.

Jest to metal o połysku srebrzystobiałym, niezbyt twardy i dość ciągliwy. Na powietrzu w zwykłej temperaturze zachowuje swój połysk. Na gorąco spala się w strumieniu tlenu na dwutlenek ThO-j, wydzielając bardzo duże ilości ciepła (293 kcal/g-at,). W 500cC łączy się też z fluorowcami i siarką, a w jeszcze wyższej temperaturze — również i z azotem w tej ostatniej reakcji powstaje brunatny azotek, Th3N/,. Zdolność toru do absorpcji wodoru jest jeszcze większa niż innych tytanowców: w zwykłej temperaturze 1 g-at. Th chłonie przeszło 3 g-at. wodoru. Stwierdzono tworzenie się przy tym dwóch wodorków o składzie ThH2 i ThHi.-,. Mają one raczej charakter związków międzymetalicznych, podobnie jak wodorki innych pierwiastków rodzin pobocznych.