Stal – kontynuacja

Przez odpowiednią obróbkę termiczną lub mechaniczną można więc zmieniać własności stali w bardzo szerokich granicach, co czyni ją dogodnym materiałem konstrukcyjnym. W jeszcze większym stopniu można wpływać na własności stali przez takie dodatki, jak krzem, mangan, chrom, nikiel, wanad, molibden, wolfram i in. Te stale stopowe, jak się je nazywa, wytwarza się przeważnie w piecach elektrycznych.

Stale zawierające ponad 1% (do 2,5%) Si odznaczają się szczególną twardością i elastycznością. Dodatek manganu (1 do 20%) daje stale samohartujące, tzn. charakteryzujące się dużą twardością już po oziębieniu na powietrzu. Służą one do wyrobu osi wagonowych oraz innych części, cd których wymaga się dużej wytrzymałości. Stale chro- rr.owo-wanadowe odznaczają się dużą giętkością, a równocześnie są bardzo wytrzymałe na rozciąganie i skręcanie. Służą do wytwarzania osi i ram samochodowych. Stale wolframowe (8—20%), zawierające prócz tego zwykle parę procent chromu, nie tracą swej twardości nawet w temperaturze czerwonego żaru. Wskutek tego używa się ich do wyrobu narzędzi do obróbki innych stali (stale narzędziowe szybkotnące). Obecność chromu, zwykle w połączeniu z niklem, poza zwiększeniem twardości stali czyni ją bardzo odporną na działanie chemiczne (stale nierdzewne, jak np. niemiecka stal „Nirosta”, zawierająca 18°/o Cr i 8% Ni). Pewnymi szczególnymi własnościami odznaczają się stopy zawierające większe ilcści niklu. Stop o 36% Ni, zwany inwar, ma niezwykle mały współczynnik liniowy rozszerzalności cieplnej (0,9 10-6), nadaje się więc do wyrobu podziałek w aparatach mierniczych i wahadeł. Przez zwiększenie zawartości niklu do 46% otrzymuje się stop o tej samej rozszerzalności cieplnej co szkło lub platyna i dlatego nazywany platynitem. Druty z takiego stopu mogą być bezpośrednio wtapiane w szkło bez obawy pęknięcia po oziębieniu.