Skandowce

Rodzina skandowców obejmuje pierwiastki: skand, itr, lantan i aktyn, których ważniejsze własności fizyczne podane są w tablicy 99. Do lantanu dołącza się 14 dalszych pierwiastków o liczbach atomowych 58—71, tworzących tzw. rodziną lantanowców i wykazujących bardzo duże podobieństwo chemiczne zarówno do lantanu, jak i pomiędzy sobą. Łącznie ze skandem, itrem i lantanem pierwiastki te objęte są ogólną nazwą metali ziem rzadkich, gdyż występują w znaczniejszych ilościach w niewielu tylko miejscach kuli ziemskiej i przy tym zawsze

Aktyn Ae 89 (227) ok. 10,0 1050 prawie ściśle zmieszane z sobą. Znane są jedynie, bardzo rzadkie zresztą, minerały pochodne skandu, prawie zupełnie wolne od ziem rzadkich, jak np. thortveityt, Sc2[Si207], znaleziony w niewielkich ilościach w Norwegii i na Madagaskarze. Z innych minerałów ziem rzadkich wymienić należy gadolinit (iterbit) Be2Y2Fe[Si2O10], ksenotym YP04, ceryt i ortyt, przedstawiające złożone krzemiany ceru i innych ziem rzadkich, a przede wszystkim monacyt, CeP04, w którym cer zastąpiony jest częściowo przez lantan i inne metale ziem rzadkich. Aktyn towarzyszy w bardzo małych ilościach wszystkim rudom uranowym (0,06 mg Ac na 1 tonę U).

Ziemia itrowa została odkryta przez Gadolina w 1794 r. Nieco później (1803) Klaproth oraz Berzelius odkryli ziemię cerytową, z której Mosander w 1839 r, wyodrębnił pierwiastki cer, lantan i dydym. Skand został przepowiedziany w 1871 r. przez Mendelejewa i odkryty w 1879 r. przez Nilssona (por. § 78, punkt 3), odkrycie zaś promieniotwórczego aktynu przez Debierne’a nastąpiło dopiero w 1899 r.