Category Chemia

Grupa VIII układu okresowego obejmuje poza helowcami tworzącymi rodzinę główną, trzy „triady” pierwiastków, kolejno następujących po sobie w okresach: IV (żelazowce: Fe, Co, Ni), V (platynowce lekkie: Ru, Rh, Pd) i VI (platynowce ciężkie: Os, Ir, Pt). Ważniejsze własności fizyczne tych pierwiastków zestawione są w tablicy 113.

Przez utlenienie siarczanu manganawego nadmanganianem w roztworze kwasu siarkowego w 50—60°C powstaje siarczan manganu czterowartościowego, Mn(SO/,)2. W dostatecznie stężonym kwasie siarkowym (50—80%) rozpuszcza się on z zabarwieniem brunatnym. Z roztworu tego można go wydzielić w postaci ciemnych kryształów. W kwasie rozcieńczonym, a tym bardziej w roztworze wodnym następuje wydzielenie uwodnionego Mn02 na skutek hydrolizy.

Związki zlotowe są nieco trwalsze od złotawych. Również spośród nich najłatwiejsze do otrzymania są połączenia fluorowcowe, które stanowią punkt wyjścia do wytwarzania innych.

Zdolność dwutlenku tytanu do tworzenia z mocnymi kwasami soli, w których tytan występowałby w charakterze składnika elektro- dodatniego, jest bardzo ograniczona. Przez odparowanie Ti02, ze stężonym kwasem siarkowym powstaje sól zasadowa („siarczan tytanylu”) TiO SO4, rozpuszczalny klarownie w zimnej wodzie, na gorąco ulegający hydrolizie na kwas siarkowy i kwas tytanowy. Siarczan tytanowy, Ti(SO/,)2, nie jest znany w stanie wolnym, lecz jedynie w postaci soli zespolonych z innymi siarczanami o wzorze M2[Ti(S04)3].

Większość nadrenianów łatwo rozpuszcza się w wodzie. Nadrenian potasowy, KRe04, w zimnej wodzie rozpuszcza się jednak dość trudno, znacznie łatwiej w gorącej. Sól ta stanowi produkt wyjściowy do otrzymywania innych preparatów renowych.

Jon Fe:!+, powstający z dysocjacji soli żelazowych w roztworach, jest bladożółtawy, prawie bezbarwny. Rozpuszczone jednak w czystej wodzie, sole żelazowe dają zwykle roztwory barwy czerwonobrunatnej. Przyczyną tego jest hydroliza, której ulegają one jako sole bardzo słabej zasady w stopniu znacznie wyższym niż sole żelazawe. Powstający na skutek hydrolizy uwodniony tlenek żelazowy pozostaje w roztworze w postaci koloidowej, powodując wspomniane zabarwienie. Przez dodanie do roztworu nadmiaru kwasu hydroliza zostaje cofnięta i roztwór przybiera barwę właściwą jonom żelazowym, tj. bladożółtą, jeżeli nie powstają przy tym jony zespolone.

Sole manganawe wykazują nieznaczną tylko skłonność tworzenia soli podwójnych i zespolonych. Poza wspomnianymi już związkami z amoniakiem znane są również chlorki zespolone typu MTC1 MnCla i 2M:C1

Z badania budowy chloroplatynianów promieniami X wynika, że atom platyny otoczony jest sześcioma atomami chloru tworzącymi dokoła niego regularny ośmiościan. Podczas silniejszego ogrzewania zarówno kwas chloroplatynowy, jak i jego sole rozpadają się z wydzieleniem platyny, np. K[PtCl J = 2 KC1 + 20 + Pt.

W związkach platyna występuje prawie wyłącznie jako pierwiastek dwu- i czterowartościowy. Związki te są wszystkie dość nietrwałe i podczas ogrzewania do 'niezbyt wysokiej temperatury rozkładają się z wydzieleniem wolnego metalu w postaci subtelnie rozdrobnionej. Jak wszystkie metale z rodziny platynowców, tak i platyna skłonna jest do tworzenia związków zespolonych. Proste związki platyny są niezbyt liczne i zwłaszcza w roztworze łatwo przechodzą w zespolone.

Przez odpowiednią obróbkę termiczną lub mechaniczną można więc zmieniać własności stali w bardzo szerokich granicach, co czyni ją dogodnym materiałem konstrukcyjnym. W jeszcze większym stopniu można wpływać na własności stali przez takie dodatki, jak krzem, mangan, chrom, nikiel, wanad, molibden, wolfram i in. Te stale stopowe, jak się je nazywa, wytwarza się przeważnie w piecach elektrycznych.

W ważniejszych związkach iryd występuje z wartościowością +3 i -f 4. Znane są tylko nieliczne proste związki irydu. Przez ogrzewanie sproszkowanego irydu w powietrzu lub w tlenie do około 1000°C powstaje czarny Ir02. W postaci uwodnionej o wzorze Ir02 2H20 [lub Ir(OH)/,] otrzymać go można zadając roztwór sześciochloroirydynu sodowego, Na3[IrCle], ługiem z równoczesnym przepuszczaniem strumienia tlenu. Przejściowo tworzą się przy tym barwne roztwory koloidowe. Uwodniony dwutlenek irydu w zasadach się nie rozpuszcza, łatwo natomiast w kwasach, zwłaszcza w kwasie solnym, który rozpuszcza również i tlenek bezwodny.

Dwutlenek toru miał duże znaczenie w technice oświetlenia gazowego. Mieszanina dwutlenku toru (99,l”/») z dwutlenkiem ceru (0,9’l/ii) służy bowiem do wyrobu siatek żarowych w lampach gazowych (tzw. koszulek auerowskich). Jak wykazały badania Auera von Welsbach a, sam dwutlenek toru, wprowadzony do płomienia gazowego, emituje nieznaczną tylko część energii w postaci promieni świetlnych, aie już niewielki dodatek (0,9″,u) dwutlenku ceru, CeOj, powoduje przesunięcie maksimum emisji do widzialnej części widma.