Sole chromawe powstają jako pierwotne produkty rozpuszczania chromu w kwasach lub też przez redukcję zakwaszonych roztworów soli chromowych cynkiem bez dostępu powietrza. Są one bardzo nietrwałe i już pod wpływem tlenu z powietrza przechodzą w sole chromowe zarówno w roztworze kwaśnym, jak i zasadowym. Bez dostępu powietrza utlenienie to zachodzi powoli kosztem wody, z której sole chromawe wydzielają wodór. Roztwory soli chromawych, a także ich krystaliczne hydraty mają barwę niebieską. Sole bezwodne, jak np. CrCl2, powstający przez działanie gazowego HC1 na chrom jako higro- skopijna substancja krystaliczna, często są bezbarwne.

Najczęściej spotykaną solą kwasu molibdenowego jest tzw. para- molibdenian amonowy, (NH4)3H[Mo,j02| ] 3H2O. Sól ta używana jest jako odczynnik na jony PO—. Po dodaniu molibdenianu amonowego do roztworu fosforanu w obecności nadmiaru kwasu azotowego strąca się powoli żółty, krystaliczny osad dwunastomoiibdenianofosforanu amonowego o wzorze (NH4)3[P(MOIOKI)IJ 6H20. Reakcja ta może służyć do wykrywania fosforanów, jak i do ich ilościowego oznaczania. Zupełnie podobną reakcją z molibdenianem daje kwas arsenowy.

Podczas ogrzewania różowych roztworów chlorku kobaltawego następuje zmiana ich barwy na niebieską. Taka sama zmiana barwy zachodzi też wskutek dodania stężonego kwasu solnego lub halogenków litowców. Zmianę tę tłumaczy się przekształceniem różowych jonów [CofHOJo]24 w zespolone jony chlorokobaltawe. Zostały też otrzymane w stanie stałym odpowiednie sole, chlorokobaltyny o wzorach MfCoClg], M2[COC14] i M3[COC13].

W zwartych blokach nie ulega działaniu czynników atmosferycznych, w stanie silnie rozdrobnionym jest niekiedy piroforyczny. Na gorąco pokrywa się nalotem tlenku, a w czystym tlenie spala się. W podobny sposób reaguje z chlorem i bromem. Na gorąco łączy się też z fosforem, arsenem i antymonem. Z wieloma metalami tworzy stopy. W stanie subtelnie rozdrobnionym nikiel może pochłaniać znaczne ilości wodoru, istnienie jednak określonych wodorków niklu jest wątpliwe.

Spośród wszystkich metali rtęć ma najniższą temperaturę topnienia (—38,84°C i temperaturę wrzenia 356,95°C). Jest ona jedynym metalem, występującym w zwykłej temperaturze w stanie ciekłym. Odznacza się silnym połyskiem srebrzystobiałym, który nie zanika w zetknięciu z suchym powietrzem. Jak na metal, ciekła rtęć ma dość małą przewodność elektryczną (l,58p/o przewodnictwa srebra). Opór słupa rtęci o przekroju 1 mm2 i długości 1063 mm przyjęty został jako międzynarodowa jednostka oporu (1 om).

Siarczan rtęciowy, HgSOi( powstaje przez parokrotne odparowanie rtęci ze stężonym kwasem siarkowym lub przez rozpuszczenie tlenku rtęciowego w kwasie siarkowym. Rozpuszcza się on klarownie jedynie wobec nadmiaru kwasu i krystalizuje z roztworu w postaci je- dnohydratu. W czystej wodzie ulega hydrolizie, przy czym wydziela się żółta sól zasadowa o składzie HgS04 2HgO. Sól ta, znana już w XVI w. pod nazwą turpethum minerale, używana była w lecznictwie.

Istnienie w przyrodzie pierwiastka o 1, at. 43 dotychczas nie zostało stwierdzone. Rzekome odkrycie go w 1925 r. wraz z renem {1. at. 75) na podstawie widma wysyłanych przez nie promieni X (mazur Ma, por. § 403) nie zostało potwierdzone przez badania późniejsze.

Po dodaniu do roztworu soli żelazowej wodorotlenku sodowego lub też wodnego roztworu amoniaku strąca się brunatnoczerwony, galaretowaty osad uwodnionego tlenku żelazowego, któremu dawniej przypisywano wzór Fe(OH)3. Po odsączeniu osad ten zawiera jednak znacznie więcej wody, niż odpowiada powyższemu wzorowi, i podczas suszenia traci ją stopniowo, przechodząc w końcu w tlenek bezwodny. Świeżo strącony osad, badany za pomocą promieni X, przedstawia się jako substancja bezpostaciowa po dłuższym staniu daje on prążki interferencyjne, charakterystyczne dla hematytu, Fe203. Osady natomiast, otrzymane przez utlenienie Fe(OH)2 tlenem z powietrza, wykazują strukturę krystaliczną goetytu.

Rozmieszczenie w układzie okresowym pierwiastków o liczbach atomowych od 90 wzwyż, następujących po aktynie, stanowiła przedmiot długotrwałych dyskusji, bynajmniej jeszcze nie zakończonych. Pierwsze trzy spośród nich: tor, protaktyn i uran, znane już od dawna, zaliczano odpowiednio do rodzin pobocznych grup IV, V i VI, głównie na podstawie ich dość znacznego podobieństwa chemicznego do lżejszych pierwiastków tych rodzin. Pierwsze pierwiastki pozauranowe o liczbach atomowych 93—95, otrzymane na drodze sztucznych przemian jądrowych (§ 111), wbrew pierwotnym przewidywaniom, okazały się podobne nie do pierwiastków rodzin pobocznych grup VII i VIII, lecz do samego uranu. Trwałość ich najwyższego stopnia utlenienia (VI) jest jednak tym mniejsza, im wyższa jest ich liczba atomowa. Już począwszy od ameryku (1. at. 95), najtrwalszym stopniem utlenienia jest stopień trzeci, spośród dalszych zaś pierwiastków pozauranowych jedynie dla kiuru (96) i ber- kelu (97) stwierdzono możliwość istnienia nietrwałych związków wywodzących się od stopnia czwartego, dalsze zaś człony szeregu występują wyłącznie z wartościowością 3. Na tym stopniu utlenienia pierwiastki pozauranowe począwszy od kiuru, a nawet ameryku, wykazują duże podobieństwo do Iantanu i lantanowców. Na tej podstawie S e a- borg (1949) wyodrębnił następujące po aktynie pierwiastki okresu siódmego w osobną grupę aktynowców, analogiczną do lantanowców w okresie szóstym.

Platynowce występują w przyrodzie zawsze łącznie i prawie zawsze w stanie rodzimym. Ziarna metaliczne spotyka się w pokładach piasku w dolinach niektórych rzek. Składają się one w przeważnej ilości z platyny obok nieznacznych domieszek innych platynowców. Poza tym występuje w nich zwykle miedź, złoto, niekiedy nikiel, a przede wszystkim żelazo. Tak np. dla niektórych próbek platyny surowej stwierdzono skład podany w tablicy 116.

Otrzymano też kilka siarczków rodu. Od tlenku Rh2Og wywodzą się proste sole rodowe. Spośród nich chlorek RhCl3 występuje w dwóch odmianach: bezwodnej czerwono- brunatnej, nierozpuszczalnej w wodzie, otrzymywanej przez bezpośrednie działanie chloru na metal, i uwodnionej o wzorze RhCl3 4H20, rozpuszczalnej. Siarczan Rh2(S04)s z siarczanami kationów jednowarto- ściowych (K+, Rb”, Cs3, NH4, TL) tworzy ałuny izomorficzne z ałunami innych kationów trójwartościowych. Obok tej prostej, żółtej odmiany siarczanu rodowego znana jest jeszcze odmiana czerwona, mająca budowę kompleksową i nie tworząca ałunów.

L. at. 72, ciężar at. 178,50. Izotopy 174, 176, 178, 179, 180. Związki hafnu towarzyszą zawsze minerałom cyrkonowym w ilościach rzędu paru procent, niekiedy jednak znacznie większych. Hafn nie należy więc do pierwiastków wyjątkowo rzadkich: zawartość jego w skorupie ziemskiej jest większa od zawartości takich pierwiastków, jak jod, ołów, cyna. Jeżeli mimo to odkrycie hafnu nastąpiło tak późno, przyczyną tego było niezwykłe podobieństwo jego pod względem chemicznym do cyrkonu, jakiego (poza rodziną lantanowców, § 359) nie spotyka się w żadnym innym miejscu układu okresowego. Podobieństwo to wynika ze zbliżonych wartości ich promieni atomowych i jonowych, które dla pierwiastków rodziny tytanowców wynoszą: