Category Chemia

Pięciof luorek tantalu, TaF5, tworzy się przez bezpośrednie łączenie pierwiastków lub też działaniem ciekłego fluorowodoru na pięciotlenek, jako bezbarwna substancja stała topiąca się w 97°C i wrząca w 229°C. Z fluorkami litowców TaF5 tworzy sole zespolone typu M[TaF(j] i M2[TaF7], Sole tego drugiego typu są częściej spotykane. Spośród nich trudno rozpuszczalny fluorotantalan potasowy, K2[TaF7], ma znaczenie dla oddzielenia tantalu od niobu.

Z nielicznych związków tantalu, wywodzących się od niższych stopni utlenienia, na uwagę zasługują przede wszystkim chlorki, Pięciochlorek tantalu nie da się zredukować, tak jak NbClg, cynkiem w roztworze kwaśnym. Jednakże ogrzewany do 300cC bez dostępu powietrza, najlepiej wobec sproszkowanego glinu, ulega termicznemu rozpadowi na wolny chlor i trójchlorek: TaClB = Cl2- TaCl3.

Podczas zakwaszania roztworów metawolframianów osad nie powstaje tworzy się bowiem przy tym rozpuszczalny w wodzie kwas metawolframowy, Hr,[H2Wi2C>4y]. Trójtlenek wolframu może też tworzyć złożone kwasy z innymi kwasami tlenowymi, jak np. z kwasem fosforowym HPCWgOjo), krzemowym HSiCWsCoh], borowym H-,[B(W30KI)4] i in. Są one analogiczne do odpowiednich związków molibdenu. Pierwszy z nich tworzy trudno rozpuszczalne sole z większością alkaloidów i dlatego stosuje się go w chemii analitycznej do ilościowego oznaczenia tych zasad organicznych. O budowie „heteropolikwasów” mowa będzie w paragrafie następnym.

Do mało zdysocjowanych soli należy cyjanek rtęciowy, Hg(CN)2. Powstaje on przez rozpuszczenie tlenku rtęciowego w kwasie cyjanowodorowym lub przez reakcję wymiany podwójnej soli rtęciowych z cyjankami litowców. Tworzy białe kryształy, dość dobrze rozpuszczalne w wodzie. Wobec znikomo małego stopnia dysocjacji roztwory nie dają osadu ani z wodorotlenkami, ani z jodkami, jedynie siarkowodór strąca czarny siarczek.

Wskutek takiego zachowania się soli manganawych można oddzielić je do soli kationów trójwartościowych, jak Fe3+, Cr3H, Al3+, przęz strącanie tych drugich amoniakiem w obecności nadmiaru soli amonowych.

Skandowce występują w związkach zawsze jako pierwiastki trójwartościowe. Ich tlenki o składzie MiCh otrzymywane przez prażenie wodorotlenków lub też soli lotnych kwasów tlenowych tworzą białe trudno topliwe proszki (temperatura topnienia La20i = 2320°C), praktycznie nierozpuszczalne w wodzie ani w roztworach zasad. W kwasach tlenek skandu rozpuszcza się trudno, tlenek lantanu — dość łatwo. Gęstości ich wynoszą: SCgOg I Y-łOg i 3,09 j 5,01 i 0,48 g/em3.

Związki wanadu znajdują zastosowania przede wszystkim jako katalizatory w wielu reakcjach oksydo-redukcyjnych, jak otrzymywanie kwasu siarkowego metodą kontaktową, utlenianie naftalenu na kwas ftalowy i in. Używa się ich także niekiedy w fotografii i w lecznictwie. Wszystkie związki wanadu są trujące.

W związkach wolfram całkowicie przypomina molibden. Tak samo jak on występuje z wartościowościami od 2 do 6. Większa trwałość najwyższego stopnia utlenienia zaznacza się u wolframu jeszcze wyraźniej niż u molibdenu.

Ogrzewany w strumieniu powietrza lub pary wodnej chlorek żelazowy przechodzi w tlenek. Chlorek żelazowy jest bardzo higroskopijny. W wilgotnym powietrzu rozpływa się na ciemnobrunatną ciecz. Rozpuszczalność w 0°C wynosi 74,5 g, w 20°C — 92 g soli na 100 g wody. W temperaturze pokojowej krystalizuje z roztworu sześciohydrat, FeCl3 6H20, w postaci żółtej masy krystalicznej. Hydrat ten otrzymuje się zwykle przez rozpuszczenie żelaza w kwasie solnym, potem przepuszczanie gazowe go chloru i krystalizację po odparowaniu, W temperaturach wyższych krystalizują hydraty, zawierające 3,5, 2,5 i 2 g-cz. wody na 1 g-cz. FeCl3. Wskutek tego krzywa rozpuszczalności chlorku żelazowego ma przebieg bardzo skomplikowany (rys. 175).

Pallad towarzyszy zawsze surowej platynie w ilości paru procent. Tworzy on niekiedy domieszkę złota i w bardzo niewielkich ilościach występuje też we wszystkich niemal rudach srebra. Jest metalem srebrzystym, nieco jaśniejszym od platyny i z wyglądu przypominającym srebro. Spośród platynowców ma najniższą temperaturę topnienia (por. tabl. 113, § 404), jest niezbyt twardy, dość kowalny i ciągliwy.

Czterofluorek cyrkonu, ZrF4, otrzymywany podobnie jak czterofluorek tytanu, tworzy białe kryształy o gęstości 4,6 g/cm3, trudno rozpuszczalne w wodzie. Z roztworu kwasu cyrkonowego V kwasie fluorowodorowym wykrystalizowuje hydrat o składzie ZrF,t – 3H20, który prawdopodobnie należy formułować jako zespolony kwas H2[ZrOF/J 2H20. Z fluorkami litowców i amonu ZrF/t tworzy sole zespolone o składzie M2[ZrFfi] (fluorocyrkoniany), spośród których zwłaszcza sól potasowa odznacza się wybitną zdolnością do krystalizacji i wobec tego może być wykorzystana do oczyszczania preparatów cyrkonowych.

Rudy siarczkowe zawierające zawsze znaczne ilości żelaza i miedzi praży się z początku dla usunięcia nadmiaru siarki (także arsenu i antymonu). Powstaje tzw. „matta”, składająca się głównie z siarczków Ni i Cu. Prażenie jej można prowadzić aż do całkowitego utlenienia siarki, a przez redukcję węglem powstałej mieszaniny tlenków otrzymać tzw. metal M o n e 1 a, czyli stop Ni (około 67°/e) z miedzią (około 30″/o), zawierający nieco Fe i Mn i mający pewne zastosowanie. Można z niego wyodrębnić główne składniki przez elektrolizę. W celu otrzymania niklu, korzystniej jest jednak przeprowadzić oddzielenie miedzi przed redukcją tlenków. Stosuje się do tego zwykle tzw. metodę oksfordzką. „Mattę”’ miedziowo- niklową stapia się w piecu szybowym z wodorosiarczkiem sodowym i koksem. Powstający stop rozdziela się na dwie warstwy. Siarczek sodowy, utworzony przez redukcję wodorosiarczanu koksem, tworzy z siarczkiem miedzi warstwę górną, siarczek niklu zaś jako cięższy opada na dói. Z górnej warstwy może być wyodrębniona miedź, dolną zaś po zmieleniu i przemyciu od NaS przekształca się w tlenek drogą prażenia, a następnie redukuje węglem, otrzymując nikiel o zawartości około DS/« Ni.