Category Chemia

Głównym minerałem molibdenu jest błyszcz molibdenowy, czyli molibdenit, MoS2, występujący w wielu krajach, rzadko jednak w większych ilościach. Poza tym pewne znaczenie ma molibdenian ołowiawy, zwany wulfenitem, PbMoOi, towarzyszący niekiedy rudom ołowianym.

Rod, występujący w surowej platynie, spotyka się też niekiedy w przyrodzie jako domieszkę złota tak np. w Meksyku znajdowano okazy złota rodzimego zawierające do 43°/« rodu. Jest to metal sre- brzystobiały, dość miękki i kowalny. W stanie rozdrobnionym ma bardzo dobre własności katalityczne. W temperaturze czerwonego żaru ulega powierzchniowo utlenieniu, przy czym tworzy się tlenek, Rh203. Na gorąco działa nań również chlor, znacznie słabiej fluor. W zwartych kawałkach jest bardzo odporny na działanie wszystkich kwasów, nawet wody królewskiej jednakże rod rozdrobniony w postaci „czerni rodowej” rozpuszcza się w wodzie królewskiej, jak również w stężonym kwasie siarkowym oraz w kwasie solnym z dostępem tlenu z powietrza. Rod daje się też roztworzyć przez stopiony pirosiarczan potasowy.

Po stopieniu sproszkowanego rutenu z wodorotlenkiem potasowym z dodatkiem azotanu lub chloranu otrzymuje się stop ciemnozielony, rozpuszczający się w wodzie z zabarwieniem intensywnie czerwonopo- marańczowym. Roztwór zawiera rutenian potasowy, K2Ru04, wywodzący się od nieistniejącego w stanie wolnym kwasu rutenowego z rutenem sześciowartościowym. Nie znany jest też bezwodnik tego kwasu, RuO. Z odparowanego roztworu wodnego rutenian potasowy krystalizuje jako jednohydrat w postaci higroskopijnych ciemnozielonych kryształów, w cienkich warstwach przeświecających czerwono.

W zetknięciu z tlenem powietrza, zwłaszcza w stanie wilgotnym, FeS utlenia się na siarczan żelazawy. Łatwo rozpuszcza się w kwasach z wydzieleniem siarkowodoru, który w ten właśnie sposób najczęściej się otrzymuje w laboratiorum: FeS j 211 K( – it,S.

Jedynym minerałem, mającym znaczenie praktyczne jako ruda rtęciowa, jest cynober, czyli siarczek rtęciowy. Spotyka się także rtęć rodzimą w postaci drobniutkich kropelek, rozproszonych w rudzie. Rtęć wchodzi poza tym w skład niektórych tzw. rud płowych, będących złożonymi związkami siarki z różnymi metalami ciężkimi.

Należące do tej rodziny pierwiastki są metalami trudno topliwymi (tabi. 103), dość twardymi i kruchymi (z wyjątkiem toru). Są one na ogół odporne na działanie czynników chemicznych. W najwyższych tlenkach, wywodzących się — zgodnie z numerem grupy — od czwartego stopnia utlenienia, występuje w słabym stopniu charakter kwasowy, i to tym wyraźniej, im mniejsza liczba atomowa pierwiastka. Skłonność pierwiastków do występowania w niższych stopniach utlenienia maleje w kierunku od Ti do Th.

Dwutlenek wanadu, V02, otrzymuje się przez łagodną redukcję pięciotlenku, np, przez stapianie z kwasem szczawiowym. Jest on ciemnoniebieską, połyskującą substancją krystaliczną układu jednoskoś- nego o gęstości 4,654 g/cnrf Prażony na powietrzu lub też poddany działaniu stężonego HN02 przechodzi w pięciotlenek. Dwutlenek wanadu rozpuszcza się zarówno w kwasach, jak i zasadach. W tym drugim przypadku powstają sole, zwane wanadynami, którym w stanie krystalicznym odpowiada wzór M2[V4Ort] 7H20.

Z roztworu krystalizuje jako ośmiohydrat, YaiSO/J-j 8H20. Z siarczanami litowców i amonu tworzy sole podwójne o różnym składzie. Również i kwas siarczanoitrowy, H3[Y(S04)3], został otrzymany.

Ze wzglądu na obecność siarki oraz innych pierwiastków, których zawartość jest niepożądana w żelazie technicznym, minerały siarczkowe nie mają większego znaczenia jako rudy żelazne, tj. jako materiał wyjściowy do otrzymywania metalu. Pod tym względem najważniejsze są tlenki, wodorotlenki i węglany. Żelaziak magnetyczny, czyli magnetyt, FL304, nazwany tak z powcdu własności magnetycznych, w stanie czystym krystalizuje w postaci ośmiościanów układu regularnego. Teoretycznie zawiera 72,36% Fe. Występuje zwykle w zbitych masach, zawierających 40—60% żelaza. Olbrzymie pokłady tej rudy znajdują się w ZSRR (góry: Magnitnaja i Błagodaf na Uralu), Kanadzie, Stanach Zjednoczonych (New York, New Jersey, Pensylwania) i Skandynawii.

Czyste żelazo otrzymuje się laboratoryjnie przez elektrolizę soli żelazowych lub przez redukcję czystego tlenku żelazowego wodorem w temperaturze powyżej 500°C: Fe203 -j- 3H, = 2Fe + 3 HaO.

Uran metaliczny jest z wyglądu podobny do żelaza, lecz znacznie od niego cięższy. Tworzy trzy odmiany alotropowe. Uran « , trwały w zwykłej temperaturze (d = 19,04 g/cm3), krystalizuje w układzie rombowym. W 668°C przechodzi w tetragonalny uran [1 o gęstości 18,11 g/cm3. Trzecia odmiana, uran Y, jest trwały powyżej 774°C. Ma on gęstość 18,06 g/cm3 i tworzy sieć sześcienną przestrzennie centrowaną. Przez dodatek niewielkich ilości molibdenu odmiana 7 może być stabilizowana również i w zwykłej temperaturze. Jest ona kowalna i ciągliwa, w przeciwieństwie do odmian a i fi, które są kruche.

Spośród cyjanożelazinów sole litowców i berylowców są rozpuszczalne w wodzie, natomiast z metalami ciężkimi kwas cyjanożela- zawy tworzy sole przeważnie trudno rozpuszczalne. Bardzo charakte- oraz cyjanożelazin żelazowy, Fe”1 [Fen(CN)i]:. Ta ostatnia sól tworzy rystyczne są ciemnobrunatny cyjanożelazin miedziowy, Cu2[Fe(CN)|!] nierozpuszczalny w wodzie osad barwy ciemnobłękitnej, używany jako farba pod nazwą błękitu pruskiego lub berlińskiego. Jest on dość odporny na działanie kwasów, natomiast pod wpływem rozcieńczonych nawet zasad wydziela wodorotlenek żelazowy i odtwarza cyjanożelazin litowca.