Category Chemia

Przeważna część produkcji wolframu zużywana jest do wytwarzania specjalnego gatunku stali o dużej twardości i wytrzymałości (§ 410). Inne stopy wolframu („widia”, „stellit”, § 418) dzięki swej twardości używane są zamiast diamentów do wyrobu ostrzy do cięcia szkła, świdrów górniczych itp.

Przepuszczając parę czterochlorku tytanu zmieszaną z wodorem przez rozżarzone rury, otrzymać można trójchlorek tytanu, TiCl3, jako fioletowy proszek. Redukcję czterochlorku można też przeprowadzić w roztworze kwasu solnego cynkiem lub metodą elektrolityczną. Roztwór przybiera zabarwienie fiołkowe, właściwe jonom Ti3+. Po częściowym odparowaniu krystalizuje z niego sześciohydrat, TiCla 6H20. Sól ta znana jest w dwóch odmianach izomerycznych, odpowiadających odmianom sześciohydratu chlorku chromowego (§ 380). Odmianie fiołkowej przypisuje się wzór [Ti(H2O)0]Cl3, analogiczny do wzoru fiołkowej soli chromowej. Odmiana zielona trójchlorku tytanu odpowiada prawdopodobnie jednej z odmian zielonych CrCl3 6H20.

Rtęć roztarta z tłuszczem na subtelną zawiesinę jest używana w lecznictwie jako tzw. szara maść. Również i roztwory koloidowe rtęci, dające się otrzymać w obecności koloidów ochronnych (§ 65, ustęp końcowy), znajdują zastosowanie jako silne środki antyseptyczne. Ze względu jednak na trujące działanie na organizm ludzki zarówno samej rtęci, jak i jej związków, wychodzą one coraz bardziej z użycia.

Związki kadmu są bardzo podobne do związków cynku. Kadm występuje w nich zawsze jako pierwiastek dwuwartościowy. Tlenek kadmowy, CdO, powstający przez spalanie metalu albo przez prażenie wodorotlenku, węglanu czy azotanu, tworzy substancję stałą barwy brunatnej, o gęstości 8,15 g/cmA Na gorąco barwa zmienia się na ciemnoczerwoną. Wobec mniejszego powinowactwa kadmu do tlenu w porównaniu z cynkiem (ciepło spalania kadmu wynosi 65,23 kcal na g-at.), tlenek kadmowy daje się redukować na metal w strumieniu wodoru już poniżej 300cC. Tlenek węgla lub węgiel redukują go dopiero w 700cC.

Bromek żelazawy, FeBr2, i jodek żelazawy, FeJ2, można otrzymać przez bezpośrednie działanie fluorowcami na opiłki żelazne, wzięte w nadmiarze. W stanie uwodnionym tworzą one kryształy zielone, przy czym bromek krystalizuje z 6H20, (poniżej 45iC), jodek zaś — z 4H20.

Podobieństwo chemiczne tantalu do niobu jest znacznie większe niż obu tych pierwiastków do wanadu. Stoi to w ścisłym związku z wartościami liczbowymi promieni atomowych i jonowych, podanych w poniższym zestawieniu:

Pod względem własności chemicznych tantal jest całkowicie podobny do niobu. Skłonność do występowania w najwyższym stopniu utlenienia (piątym) zaznacza się u tantalu jeszcze silniej niż u niobu.

Jak dotychczas, metaliczny niob nie znalazł szerszego zastosowania praktycznego, aczkolwiek próby dodawania go do niektórych stali specjalnych dały wyniki dość pomyślne.

Cynk należy do pierwiastków dość pospolitych i w szeregu krajów występuje w znaczniejszych ilościach. Należy tu wymienić przede wszystkim Stany Zjednoczone, Belgię i przyległe prowincje Niemiec, w Polsce Górny Śląsk, a następnie Australię i Anglię. Cynku nigdy nie spotyka się w przyrodzie w stanie rodzimym. Najpospolitszymi jego rudami są: blenda cynkowa, ZnS, galman szlachetny zwany też szpatem cynkowym lub smitsonitem ZnCOs, cynki! ZnO, występujący głównie w Ameryce, gdzie zanieczyszczony tlenkami żelaza tworzy łącznie z frankłinitem, (Zn,Mn)Fe-i04, rozległe pokłady tzw. czerwonej rudy cynkowej dalej krzemiany: galman zwyczajny, czyli kalamin Zn2SiO,5 H20, willemit ZnoSiO/, i troostyt (Zn,Mn)2Si04. Niekiedy związki cynkowe towarzyszą rudom żelaznym. Stąd w górnych częściach wielkich pieców nieraz znajdowano kryształy tlenku cynkowego.

Tlenek żelazawo-żelazowy, FesO/,, występujący w olbrzymich niekiedy ilościach jako minerał magnetyt (§ 405), może być uważany za żelazin żelazawy: FeII(FeIII02)2. Krystalizuje w układzie regularnym i ma budowę sieci przestrzennej analogiczną do spineli (§ 277, ustęp końcowy). Sztucznie otrzymać go można przez spalanie żelaza w tlenie, przez działanie pary wodnej na żelazo itp. Tworzy kryształy barwy czarnej o gęstości 5,31 g/cm3, topiące się w 1538°C. Magnetyt wykazuje w silnym stopniu własności ferromagnetyczne. Prażony na powietrzu utlenia się na Fe203. Powyżej 1200UC jednak, przeciwnie, tlenek żelazowy przechodzi z powrotem w magnetyt. W jeszcze wyższej temperaturze powstaje Fe O.

Siarczan wanadawy krystalizuje z wody jako siedmiohydrat VSO/, 7H2G izomorficzny z siarczanem żelazawym. Z siarczanami litowców i amonu tworzy on sole podwójne M2SO/f VSCb,. 6H20, nieco trwalsze od soli prostych. Znana jest też zespolona sól cyjankowa K/jyCNja] 3H20, odpowiadająca cyjanożelazinowi.

Wanadowce są metalami na ogól dość twardymi, trudno topliwymi (tabl. 104} i odpornymi na działanie czynników chemicznych. W najwyższym stopniu utlenienia, który zgodnie z numerem grupy wynosi dla nich 5, tworzą one tlenki o wzorze ogólnym MO-, i o przeważającym charakterze bezwodników kwasowych. Bezwodniki te zdradzają dużą skłonność do tworzenia wielokwasów zawierających na 1 g-cz. wo-